دیابت یک بیماری مزمن است که در آن بدن نمی‌تواند قند خون (گلوکز) را به‌درستی تنظیم کند. برخلاف تصور رایج، دیابت فقط به دو نوع محدود نمی‌شود. امروزه می‌دانیم که انواع مختلفی از دیابت وجود دارد که هرکدام علت، مسیر پیشرفت، روش تشخیص و درمان متفاوتی دارند. شناخت این انواع می‌تواند به انتخاب درمان بهتر، پیشگیری از عوارض و آگاهی بیشتر خانواده‌ها کمک کند.

دیابت نوع ۱ و LADA:

یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع دیابت، دیابت نوع ۱ است که به آن "دیابت وابسته به انسولین" نیز گفته می‌شود. در این نوع، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بتای پانکراس که مسئول تولید انسولین هستند حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. این اتفاق معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی رخ می‌دهد، اما می‌تواند در بزرگسالان هم دیده شود.

از نشانه‌های رایج دیابت نوع ۱ می‌توان به این موارد اشاره کرد: کاهش وزن شدید، تشنگی مداوم ، تکرر ادرار، خستگی

درمان: برای زنده ماندن، بیماران این نوع از دیابت باید به‌صورت روزانه انسولین تزریق کنند.

نوع خاصی از دیابت نوع ۱ به نام LADA نیز وجود دارد که در بزرگسالی بروز می‌کند، ولی برخلاف نوع کلاسیک، با سرعت کمتری پیشرفت می‌کند.
 

دیابت نوع ۲:

دیابت نوع ۲، رایج‌ترین نوع دیابت در جهان است و معمولاً در بزرگسالان بروز می‌کند، هرچند امروزه در نوجوانان چاق نیز دیده می‌شود. در این نوع، بدن یا به انسولین پاسخ کافی نمی‌دهد یا انسولین کافی تولید نمی‌کند. بسیاری از بیماران در ابتدا هیچ علامت مشخصی ندارند و بیماری ممکن است به‌صورت تصادفی یا با بروز این عوارض کشف شود: تاری دید و زخم‌های دیر‌خوب‌شونده

درمان دیابت نوع ۲ معمولاً شامل این موارد است: تغییر سبک زندگی ، رژیم غذایی مناسب ، فعالیت بدنی ،داروهای خوراکی

در موارد پیشرفته، ممکن است بیمار نیاز به تزریق انسولین پیدا کند.

نکته مهم: برخی بیماران که ظاهراً دیابت نوع ۲ دارند، در واقع دچار دیابت خودایمنی مثل LADA هستند و نیاز به درمان متفاوتی دارند.
 

دیابت ژنتیکی (Monogenic):

نوع کمتر شناخته‌شده‌ای از دیابت به نام دیابت ژنتیکی وجود دارد که معمولاً در سنین پایین (زیر ۲۵ سال) تشخیص داده می‌شود و سابقه‌ی خانوادگی قوی دارد.

این نوع دیابت ناشی از یک جهش ژنتیکی خاص است و با آزمایش ژنتیک قابل تشخیص است. شایع‌ترین انواع آن عبارت‌اند از:

• MODY1
• MODY2
• MODY3 (با جهش در ژن‌هایی مانند HNF1A و GCK)

درمان این نوع دیابت بسته به ژن درگیر می‌تواند بسیار ساده‌تر باشد: برخی بیماران فقط به کنترل غذایی نیاز دارند، برخی دیگر با داروهای خاص کنترل می‌شوند، بدون نیاز به انسولین

اهمیت شناخت این نوع دیابت در این است که می‌توان از طریق بررسی ژنتیکی سایر اعضای خانواده را نیز زودتر تشخیص داد و از بروز عوارض جلوگیری کرد.

شرایطی که می‌توانند باعث بروز دیابت شوند:

علاوه بر انواع اصلی دیابت، برخی بیماری‌ها و شرایط خاص نیز می‌توانند باعث بروز دیابت شوند. در این حالت، دیابت به‌عنوان یک بیماری ثانویه در نظر گرفته می‌شود.

این شرایط شامل این موارد هستند: 

بیماری‌های پانکراس (التهاب مزمن یا جراحی برداشت بخشی از پانکراس)

فیبروز کیستیک (نوعی دیابت ترکیبی از نوع ۱ و ۲ ایجاد می‌کند)

هموکروماتوز (تجمع بیش‌ازحد آهن در بدن)

اختلالات هورمونی مثل بیماری کوشینگ (افزایش سطح کورتیزول)

مصرف داروهایی مثل:

• 1. کورتون‌ها
• 2. داروهای سرطانی
• 3. داروهای سرکوب‌کننده‌ی ایمنی
   

انواع نادر و جدید دیابت:

در سال‌های اخیر، برخی انواع نادر و جدید دیابت شناسایی شده‌اند که ممکن است شروع ناگهانی و شدیدی داشته باشند. از جمله:

• دیابت فولمینانت (Fulminant): شروع بسیار ناگهانی و شدید، اغلب همراه با کتواسیدوز. بیشتر در کشورهای آسیای شرقی دیده می‌شود.
• دیابت ناشی از ویروس کرونا (COVID-19): در برخی بیماران دیده شده و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
• دیابت ناشی از داروهای جدید ضدسرطان: مانند Checkpoint Inhibitors، که معمولاً با افت شدید عملکرد پانکراس همراه است.
   

نتیجه‌گیری:

• انواع مختلف دیابت الگو و سرعت پیشرفت متفاوتی دارند؛ برخی انواع دیابت ارثی‌اند و شناسایی به‌موقع می‌تواند به محافظت از اعضای خانواده کمک کند. تشخیص نوع دقیق دیابت به انتخاب درمان مناسب کمک می‌کند. شناخت دیابت فقط مربوط به بیماران نیست؛ برای همه ما مهم است تا بهتر پیشگیری، مراقبت و حمایت کنیم.

منبع: Balasubramanyam A. Classification of Diabetes Mellitus and Genetic Diabetic Síndromes. Nathan, DM, Wolfsdorf, JI, Mulder, BJE, Eds. 2022.